Μη μιλώντας για την Αμαλία

 

    Δύο μέρες μετά την αστυνομική εισβολή στη Villa Amalias γίνεται κάπου στο Σύνταγμα μια παρουσίαση βιβλίου με θέμα  «Η Αποστασία των Διανοουμένων» και ακολουθεί συζήτηση. Ομιλητές, ένας καθηγητής Πανεπιστημίου, δύο δημοσιογράφοι και ο συγγραφέας. Το κοινό, διανοούμενοι και μόνο. Ηλικίες προχωρημένες και λευκές κεφαλές. Η νεολαία ήταν προφανώς στη Villa Amalias.

    Η αποστασία ορίζεται, καταγγέλλεται, στηλιτεύεται. Επιχειρήματα, αναδρομές αντιστοιχίες. Το θέμα συμπληρώνεται όμορφα, οι πάντες είναι ευχαριστημένοι. Έχουν γράψει για αυτό, καθώς και για κάθε άλλο, τα είπανε , τα κουβέντιασαν, έχουν κάνει το καθήκον τους. Σαν τους πρώτους χριστιανούς είναι σωσμένοι.

    Κουβέντα για την αστυνομική «μπούκα», κουβέντα για τους συλληφθέντες. Κουβέντα και  για αυτούς που μπαινοβγαίνουν στις φυλακές, για αυτούς που βασανίζονται στα αστυνομικά τμήματα, Έλληνες και ξένους, για αυτούς που κάθονται στα δικαστικά εδώλια και εισπράττουν χρόνια σα στραγάλια.

    Κι όχι αφηρημένα και γενικά περί αστυνομικής «αυθαιρεσίας» και δικαστικής μοχθηρίας αλλά με ονόματα, συγκεκριμένα.

 

    Κύριοι, θα μπορούσατε να διαλέξτε ένα «χαρτί», κάθε «χαρτί» έχει ένα πρόσωπο, και να «καείτε» μαζί του αν χρειαστεί.  Θα μπορούσατε να διαλέξτε ένα πρόσωπο που ταιριάζει στην ευαισθησία σας (?) και να το υπερασπιστείτε  μαζί με τον αγώνα του. Και να επιστρέψετε έτσι στην κοινωνία το κύρος που σας έδωσε θεωρώντας σας πνευματικούς ηγέτες. Ο Μανώλης Γλέζος, ίσως επειδή δεν είναι ακριβώς διανοούμενος, είναι ένα καλό παράδειγμα. Αλλά αυτός υπήρξε από παλιά παλληκάρι.  Ο ηθοποιός Βασίλης Διαμαντόπουλος επίσης. Ποιος δεν τον θυμάται το ’95 με το πρώτο κάψιμο σημαίας?                                        

    Το ότι δεν βλέπετε ότι κάποιοι αγωνίζονται κάτω στη βάση της κοινωνίας με αυταπάρνηση, τι είναι?  Τυφλότης?  Επιλεκτική όραση?  Σώφρων σιωπή?

    Καθόλου παράξενο που χιλιάδες «άπραγα παιδιά» στους δρόμους και τις καταλήψεις στο άκουσμα της λέξης «διανοούμενος» ξινίζουν τα μούτρα.

    Κι εσείς που κόπτεσθε για το λαό, το έθνος, την ιστορία και τη γλώσσα, ούτε σαν λαό τους βλέπετε, ούτε σαν μιά στιγμή του έθνους, αμήχανα νοιώθετε μπρος στις απόπειρές τους προς την Ιστορία και η γλώσσα τους σας φαίνεται άναρθρη.

    Αντιεξουσιαστές, εχθροί του Λόγου, σχεδόν βάρβαροι! Τέσσερα χρόνια τώρα, από τότε που άρχισε όλο αυτό, 3000 προσαγωγές 1500 συλλήψεις. Πολύ εύφλεκτο πεδίο για να ρισκάρεις κάπου μέσα εκεί. Ακριβή ‘ναι η καρριέρα και δυσκολοαπόκτητο το κύρος. Όμως υπάρχουν περιπτώσεις που δεν λείπει η εντιμότητα αλλά το θάρρος! Τότε καλύτερη η σιωπή!

    H υπερλειτουργία του μυαλού, ο μαρασμός του σώματος και η άγνοια περί του σημαντικότερου ανθρωπίνου οργάνου που λέγεται καρδιά είναι αυτά  που πάντα μπορούσε κάποιος να προσάψει στην αφεντιά σας, αλλά η εμμονή στην επεξεργασία ενός όλο και πιο λεπτεπίλεπτου τίποτα δείχνει και το τέλος του ρόλου σας!

    Και αυτή τη φορά δεν θα υπάρξει Ευρώπη για να καταφύγετε και εκείθεν να απευθυνθείτε γιατί εδώ θα στέκει όχι μια χούντα αλλά το Κράτος Έκτακτης Ανάγκης με τη βούλα της Διεθνούς Κοινότητας δηλαδή της Δύσης! 

    Υπάρχει όμως, στους καλύτερους από σας, και κάτι άλλο, κάτι βαθύτερο, που σας υπαγορεύει την πολιτική εσωστρέφεια. Είναι κάτι σαν ιπποτικό ιδεώδες που επιτάσσει την αφιέρωση σε υψηλό και ευγενή σκοπό και μόνο. Υπάρχει μια νοσταλγία να ‘ρθείτε αρωγοί  δίπλα στους καλύτερους  και τους σεμνούς. Και έχετε να κάνετε (για να πούμε και του στραβού το δίκιο) με την κομπορρημοσύνη, την μικρόνοια και την ξεροκεφαλιά. Και διαφυλάσσετε τον εαυτό σας για την κατάσταση την ιδανική. Αλλά το ξέρετε ήδη: Ούτε τέτοια κατάσταση υπάρχει και οι άνθρωποι όταν λείπουν φτιάχνονται.

    Ας γυρίσουμε λοιπόν σελίδα, στα χιλιάδες «άπραγα παιδιά», στον λεγόμενο, «χώρο». Εδώ επικρατεί η ιδεολογία. Εδώ η ιδεολογία είναι στον χώρο της. Εδώ είναι  το χωράφι της αλήθειας και ο καθένας μπορεί να είναι φορέας της, της μίας και μοναδικής ενάντια στις πολλές και κάλπικες του καθεστώτος. Σαν κάτοχοι της αλήθειας είναι άνθρωποι απωθητικοί και σαν τους πρώτους χριστιανούς είναι και αυτοί σωσμένοι.

     Η αλήθεια όμως απαιτεί δράση, γι αυτό εδώ λατρεύεται το πνεύμα της δράσης και η δράση προκρίνεται της σκέψης. Στην πραγματικότητα, επικρατεί αποστροφή προς την οργανωμένη σκέψη. (Εμ βέβαια, αφού έχουμε την αλήθεια στην τσέπη, προς τι η εμβάθυνση?)  Η αιτία όμως είναι η  πνευματική νωθρότης και ένας ασυνείδητος φόβος απώλειας του αγωνιστικού σφρίγους. Λες και το να δρας χωρίς βαθύτητα και χωρίς φαντασία έχει κάποια αξία. Αυτά βέβαια, αφού γενεές διανοουμένων δυσφήμισαν τον Λόγο σαν κάτι σκυθρωπό και κατέστησαν την σκέψη απωθητική.

     Παράλληλα υπάρχει άρνηση προς το συναίσθημα κι όπου αυτό συναπαντιέται αντιμετωπίζεται, στην καλύτερη των περιπτώσεων, με συγκατάβαση. Έχοντας περάσει – οι περισσότεροι – μέσα από τις Συμπληγάδες της Ανώτατης Εκπαίδευσης και του φοιτητικού κινήματος πάσχουν από την σύγχρονη ασθένεια της διανοητικότητας, δηλαδή μιας τέτοιας έλλειψης αθωότητας που τρομάζει – Δεν γνωρίζουν ούτε τον κόσμο, ούτε τον άνθρωπο και αναπληρώνουν αυτήν την άγνοια με έτοιμες ιδέες. Ακόμα χειρότερα, οι περισσότερες από αυτές έχουν εισαχθεί και κατάγονται από τον Ευρωπαϊκό  19^ο αιώνα.

    Μη έχοντας απάντηση ούτε για το Έθνος ούτε για το Ιερό εξασφαλίζουν μια θέση στο πολιτικό περιθώριο, γιατί αν δεν φτάσεις κι αν δεν κατέβεις ως τη ρίζα του κόσμου κι ως τη ρίζα του ανθρώπου δεν χτίζεις κόσμο. Περιορίζονται λοιπόν στο ταξικό αλλά και αυτό το απαντούν από την απόσταση της Ιδεολογίας αφού ένας τέτοιος χώρος μπορεί να συσπειρώνει, κατά πλειοψηφίαν, μόνο νέους που δεν εργάζονται ακόμα. Έτσι καταλήγουν να εκπροσωπούν μια νεανική υποκουλτούρα. Ή μια ασύμβατη - ή και συμβατή - αντικουλτούρα.

     Οι συλλογικότητες στις οποίες μετέχουν, αυτοπροσδιοριζόμενοι σαν πολιτικοί χώροι, δεν τα πάνε καλά με την ανθρώπινη πολυπλοκότητα, άρα και την ανθρώπινη ζεστασιά και γίνονται έτσι ένα άθροισμα από μοναξιές. Οπότε αυτό που απομένει είναι ο υποβιβασμός σε έναν ψυχαναγκαστικό ακτιβισμό.

     Δεν θέλουν να είναι ένα κόμμα αλλά είναι σαν ένα κόμμα. Πίσω από το αντιιεραρχικό, κρύβεται η υποψία προς την προσωπική αξία, έτσι, άτυπα και διάχυτα, εξισώνουν τους πάντες και τα πάντα προς έναν κατώτατο μέσον όρο. Η γλώσσα γίνεται άχαρη. Το αποτέλεσμα πολύ συχνά είναι η χοντροκοπιά.

    Και το πιο επικίνδυνο: Ένα τέτοιο κίνημα - που όμως είναι το πιο ακμαίο στην Ευρώπη - μπαίνει σε φουλ κοινωνικό πόλεμο αδυνατώντας να πάρει γρήγορα (ή έστω και αργά) τις κρίσιμες αποφάσεις ρισκάροντας έτσι τα πάντα.

    Όλα αυτά είναι θλιβερά γιατί πρόκειται για έναν κόσμο που διψάει για ζωή και ασφυκτιά μέσα στις προκατασκευασμένες ιδέες.

 

    Ούτε λόγος λοιπόν για επικοινωνία και συναντήσεις μεταξύ των χώρων. Δεν είναι ξένοι μεταξύ τους, απλά έχουν διαμοιράσει τις δουλειές (οι μεν την «δράση» οι δε την «σκέψη»)  και μπορούν ανεμπόδιστα πλέον να αγνοούν αλλήλους και πότε - πότε  να αλληλοκατηγορούνται και να επιρρίπτουν ευθύνες. Φυσικά και σκέψη και πράξη παραμένουν άγονες.

     Κι ο λαός περιμένει σε κατάσταση παιδιού. Και μάλιστα παιδιού που το αποκόβουν από τα βίτσια του.

     Παντού το συναίσθημα είναι παγωμένο και παρά την όλη οχλαγωγία επικρατεί βουβαμάρα. Κυριολεκτικά αλαλία! Οπότε και ο λαός, ελλείψει λόγου που να συγκινεί,  παραμένει έρμαιο των αιωνίων εκμαυλιστών του. Και κρυφός θαυμαστής της ισχύος τους.

 

    Αλλά υπάρχουν ανάμεσα στους διανοουμένους μας κάποιοι άνθρωποι καλών προθέσεων, με εσωτερικότητα, σχεδόν τρυφεροί.

    Υπάρχουν κάποιοι μέσα στους χώρους των αγωνιστών, σιωπηλοί και στοχαστικοί, που νοιώθουν ότι  για τη χαρά της ζωής θα ’πρεπε να γίνεται όλη η φασαρία. Και κάποιοι ακόμα, ταγμένοι με τέτοια αυταπάρνηση που γίνονται σχεδόν πολιτικοί άγιοι.

    Υπάρχουν τέλος απλοί άνθρωποι (αν ποτέ υπήρξε κάτι τέτοιο) που είναι σκεπτόμενοι και δεν ξεπούλησαν την ευαισθησία τους.

    Και ποιος θα θέσει πάλι το ξεχασμένο θέμα: τι θα μπορούσε πράγματι να είναι η ζωή?

   

    Ένας από τους λόγους που επέτρεψαν τη γερμανική τερατογέννεση, στη δεκαετία του ’30, είναι ότι τα μεγάλα γερμανικά μυαλά, οι φιλόσοφοι, οι ρομαντικοί, οι ποιητές, μισούσαν τη Γερμανία. Περιφρονούσαν τον επαρχιώτη, αγοραφοβικό, μέχρι γελοιότητας κομφορμιστή Γερμανό και οι ίδιοι έτειναν να είναι παγκόσμιοι, σχεδόν Ολύμπιοι. Έζησαν και δημιούργησαν μέσα σε ένα σχίσμα και  πολλοί από αυτούς το πλήρωσαν με τρέλλα, μοναξιά και απελπισία. Αυτό το πλήρωσε και η Γερμανία και μαζί της όλος ο κόσμος.

    Η Γερμανία δεν ήταν η μοναδική χώρα που έζησε τέτοιες συγκρούσεις ανάμεσα στον κοσμοπολιτισμό των διανοουμένων και τον επαρχιωτισμό της μάζας αλλά  μόνο εκεί συντύχαν όλες οι συνθήκες που θα έφερναν τις ακραίες συνέπειες. Όταν ένας λαός με ήδη εξαιρετικά ανασφαλή αίσθηση ταυτότητας έπεσε ασυνόδευτος μέσα σε μια οικονομική και εθνική κρίση τότε ήρθαν τα χειρότερα.

    Πολλές φορές προξενεί απορία πως αυτός ο λαός,  ο φιλοσοφικότερος όλων, έφτασε σε τέτοια τερατογονία «αλλά είναι μοιραίο λάθος να πιστεύουμε ότι ο εθνικοσοσιαλισμός εμφανίστηκε ανεξάρτητα από το γερμανικό πνευματικό μεγαλείο Ήταν το φυσικό αποτέλεσμα του συγκεκριμένου κοινωνικού - ή μάλλον ακοινωνικού -προσανατολισμού εκείνων των μεγάλων φυσιογνωμιών.» Αφού δεν πήγαν οι άνθρωποι του πνεύματος στον λαό πήγαν οι ναζήδες.

 

     Εδώ, σήμερα, τα πράγματα μοιάζουν αλλά και διαφέρουν. Δεν ισχυρίζομαι ότι κάποιος θα γίνει ξαφνικά καγκελάριος, γιατί ο λαός παραμένει δημοκρατικός κι ο κάθε Έλληνας ένας μικρός φύρερ, αλλά η Γερμανία της εποχής εκείνης δεν πρέπει να πάψει να μας απασχολεί.

    Σε εμάς λοιπόν η πηγή των κινδύνων είναι διαφορετική. Δεν υπάρχει το αίσθημα περικύκλωσης, που οι Γερμανοί ένοιωθαν για πάνω από έναν αιώνα. Εδώ υπάρχει το αίσθημα ματαίωσης ενός λαού ο οποίος από τότε που έφτιαξε εθνικό κράτος προσπαθεί ανεπιτυχώς να γεννήσει μια Κεντρική Ιδέα που θα είναι ταυτόχρονα αυτοσυνειδησιακή και οικουμενική και, αγωνιζόμενος γι αυτήν, θα κάνει την δική του πρόταση στον κόσμο. Έτσι επεδίωξε να ξεκουραστεί από τις μεγάλες σκιές του ιδίου του τού παρελθόντος  μέσα στη λήθη και την απροσωποποίηση που υποσχόταν η Ευρώπη. Μιά υπερεθνική συλλογικότητα η οποία ήταν εξ αρχής μυθική, προς χάριν της οποίας αποποιήθηκε την ευθύνη και απίστησε στον εαυτό του για μιά ευμάρεια μες την μετριότητα..

    Τώρα που ακόμα και μια τέτοια ελπίδα χάνεται η κοινωνία  σοκαρισμένη περιμένει να έρθει από έξω η σωτηρία που μόνο από μέσα της μπορεί να προέλθει. Πράγμα απίθανο όμως κι αυτό αφού δεν υπάρχει καμιά επικοινωνία και καμιά συνεργασία ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους. Και σαν τέτοιους εννοώ:  τους διανοούμενους, τους αγωνιστές, τον λαό.

     Όπως σε έναν οργανισμό που τα μέρη του και τα όργανά του αδυνατούν να συνεργαστούν και συγκινησιακά είναι ναρκωμένος, η ενέργεια λιμνάζει διότι το κύκλωμα δεν κλείνει. Η πράξη δεν γειώνει την σκέψη και η σκέψη δεν απογειώνει την πράξη. Κι αυτό που θα ηλέκτριζε λείπει κι αυτό.

   

   Παρόλο το ευνοϊκό περιβάλλον της κρίσης ούτε ο χώρος της διανόησης ούτε αυτός της δράσης μπορούν, ο καθένας μόνος του, να ωθήσουν στην αναγέννηση σε εθνικό επίπεδο εκείνης της ωριμότητας, της αξιοπρέπειας και της ψυχικής οικονομίας που υπήρξαν τα μνημειώδη χαρακτηριστικά της αγροτικής Ελλάδας. Ούτε οι μεν ούτε οι δε, χωρίς συνεργασία μπορούν να γεννήσουν την Κεντρική Ιδέα γύρω από την οποία θα ζήσει και για την οποία θα δουλέψει ένας ολόκληρος λαός. Ούτε οι μεν, ούτε οι δε, χωρίς συνεργασία μεταξύ τους, μπορούν να δημιουργήσουν τον άνθρωπο που με βαθιά ηρεμία γνωρίζει την θέση του μέσα στον κόσμο και θα αγωνιστεί για αυτόν. Και κανείς δεν δέχεται να συμμετάσχει στην ανθρώπινη χειραφέτηση.

     Για αυτό και οι εκπρόσωποί τους όταν μιλούν ακούγονται περισσότερο σαν οι τελευταίοι ενός κόσμου που χάνεται παρά σαν η εμπροσθοφυλακή ενός άλλου που έρχεται.  

    Που θα οδηγήσει όλο αυτό?

 

    Γιατί αν η κατάσταση είναι όπως την περιέγραψα το πιθανότερο είναι να αποβεί μοιραία για μιά ολόκληρη εποχή.

    Τι απομένει λοιπόν?

    Ποτέ οι χώροι δεν συνεργάστηκαν σαν ενιαίοι. Υπήρξαν όμως φορές που κάποιοι που στέκονταν κριτικά  «εδώ» συναντήθηκαν με κάποιους που επίσης στέκονταν κριτικά «εκεί». Η Ιστορία υπήρξε πάντα αποτέλεσμα  ευτυχών συναντήσεων. Εκτιμώ (χωρίς να ξέρω εάν και πώς θα προκύψει) ότι μόνο μιά τέτοια  «ευτυχής συνάντηση» θα μπορέσει να δημιουργήσει γεγονότα που θα κάνουν βαθιά εντύπωση στο λαό και θα αποκτήσουν μεγάλη συμβολική αξία.

                                                                                                   

                                                                                                  Β. Η.

                                                                             Μεταμεσονύκτια  Ημερολόγια

                                                                                   Περίπου ένα μήνα πριν.