Οι κοινωνίες της προόδου είναι πια μέσ' στη φρεναπάτη

        

Κ.Π. και «στρατηγέ», μιας και είμαι μακριά από κάθε laptop, είδα μόλις πριν λίγες μέρες τα σχόλια που κάνατε σε προηγούμενη ανάρτησή μου και σας απαντώ μ’ ένα σημείωμα.

Το κάνω με όρεξη γιατί η άποψή σας εκφράζει τη μεγάλη πλειοψηφία όλων μας που δεν παύουμε να βολευόμαστε μέσα στις ανέσεις του πολιτισμού και να γκρινιάζουμε ταυτόχρονα για τις δυστυχίες του. Θα ήταν όμως χρήσιμο να αρχίσουμε να εξετάζουμε αυτή τη στάση μας.

Η λέξη πρόοδος είναι μια λέξη ταμπού για τον πολιτισμό μας και κανείς δεν θίγει το περιεχόμενό της με διάθεση μετωπικής σύγκρουσης. Χρησιμοποιείται μ’ ένα μόνο τρόπο και δεν άκουσα π.χ. για κάποια φιλοσοφική πρόοδο και έχω χρόνια ν’ ακούσω εκείνη την παλιά ευχή, «καλή πρόοδο» που ποιος ξέρει και ‘κείνοι που τη λέγανε τι εννοούσανε και σε τι αποβλέπανε… Και σε τι μπελάδες ρίξανε, εν μακαρία αγνοία τους, τους αποδέκτες της!

Ούτε για την πρόοδο του απογεύματος άκουσα να λένε, ούτε για την πρόοδο των σκιών στην κοιλάδα ενώ σκοτείνιαζε.

Τι είναι πρόοδος τώρα? Η “βελτίωση των συνθηκών ζωής?” Και τι είναι βέλτιον? Το σουγιαδάκι για ξεχορτιάριασμα και η τσάπα ή η ατομική βόμβα των φυτοφαρμάκων στο χωράφι? Πουτάνα Αριστερά την έκανες και συ τη ζημιά σου εδώ πέρα!

Ή τι είναι καλύτερο? Το άναμμα της σόμπας και το φύσημα στο τζάκι ή θέρμανση με το πάτημα ενός κουμπιού? Εγώ υπολογίζω ότι στα χρόνια που έρχονται πολλοί θα χάσουν τη σιγουριά τους. Και όχι μόνο λόγω οικονομικών δυσκολιών αλλά λόγω συνειδητοποίησης της παρακμής τους. Όσοι όμως συγκινούνται από το πάτημα των κουμπιών, στο μέλλον θα συνηθίσουν και τα χάπια. Αν μη τι άλλο, ελπίζω να συμφωνήσετε μαζί μου πως: ζούμε σε μια εποχή που μια απίστευτη ευκολία έκανε τα πράγματα δύσκολα.

Και τι θα γίνει αν η Νότια Ασία και ύστερα η Αφρική «βελτιώσουν» και αυτοί αγοράζοντας από ένα αυτοκινητάκι? Ή μήπως αυτοί όχι?

Έχω λοιπόν κι εγώ τα επιχειρήματά μου όπως και η άλλη πλευρά και η συζήτηση θα μπορούσε να ανάψει.

Γιατί αν οι χώρες του Τρίτου κόσμου καλύψουν το τεχνολογικό χάσμα που τις χωρίζει από τις αναπτυγμένες αυτό θα σήμαινε την τελική κωδωνοκρουσία στην ήδη απειλούμενη οικολογική ισορροπία του πλανήτη. Αψηφώντας την προέλευσή μας από την φύση και δίχως πρόβλεψη για κάποιον πνευματικό στόχο διακινδυνεύουμε να γίνουμε ανεξέλεγκτος καρκίνος. Η ανάπτυξή μας είναι εξίσου παράφρων όσο και του καρκίνου. Οι ρυθμοί της είναι ραγδαίοι και η επιχείρηση δεν έχει διατυπώσει κάποιο συγκεκριμένο στόχο ούτε υποτάσσεται σε κάποιο σχέδιο. Η πρόοδος έχει στόχο και πάλι την πρόοδο και κατά βάση το μέλλον. Είναι πέρα από κάθε δυνατότητα επίδρασής μας.

Και ο καρκίνος έχει ένα μη ρεαλιστικό στόχο στη σκιά του: την κατάρρευση του οργανισμού. Αν ήμασταν πιο ειλικρινείς θα ομολογούσαμε ότι ύστατος στόχος της προόδου είναι επίσης η κατάρρευση του οργανισμού Γη.

Ο Σολτζενύτσιν, όχι μακριά απ’ αυτές τις σκέψεις, πολλά χρόνια πριν, γράφει στους ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης: απορώ, πως εσείς, άνθρωποι μορφωμένοι, δεν μπορείτε να καταλάβετε αυτό που καταλαβαίνει και ο τελευταίος ρώσος ή ουκρανός αγρότης, αν έχουμε ένα μήλο που το τρώνε τα σκουλήκια στο τέλος δεν θα μείνει τίποτα.

Έπειτα η προσωπική ευθύνη: Δεν κατάλαβα! Είναι αυτά «θέματα υψηλής πολιτικής?» Δεν υπάρχει σε όλα αυτά προσωπική ευθύνη? Ας μη γελιόμαστε. Άλλος τύπος ανθρώπου κάνει ανοιχτή ανάληψη ευθύνης και μάλιστα προσωπικά και άλλος χαϊδεύεται με υποκριτικές ενοχές. Επιπλέον έχω παρατηρήσει πως όσοι αποποιούνται κάθε ευθύνη αυτοβασανίζονται παρηγορούμενοι με αισθήματα ενοχής.

Όσον αφορά τη νοσταλγία? Άλλη μια λέξη ταμπού για τον κόσμο μας. Όμως εγώ εργάζομαι, όπως και κάποιοι λιγοστοί, για την απενοχοποίηση της νοσταλγίας. Είναι συνδεδεμένη με την έλλειψη ρεαλισμού. Βαρύ έγκλημα στις μέρες μας. Κι έτσι γεμίσαμε «ρεαλιστές». Έρχονται από παντού. Ξεπετάγονται από παντού μεσ’ στα ομοιόμορφα κοστούμια τους. Και μια ελαφριά, αισιόδοξη μουσική τους συνοδεύει. Τι το κακό λοιπόν να νιώθει κανείς νοσταλγία για μια εποχή προπολεμική πριν από τον 3^ο Παγκόσμιο Πόλεμο?

Αυτό που ζούμε τα τελευταία 65 χρόνια είναι το (δεύτερο) Βιομηχανικό «Μεγάλο Άλμα προς τα εμπρός» και ο τελικός θάνατος των Γεωργικών Κοινωνιών. Αυτό αποκάλεσα 3^ο Παγκόσμιο. Φυσικά η ερώτηση που αιωρείται είναι, ενάντια σε τι γίνεται αυτός ο πόλεμος. (και εδώ θα επανέλθω).

Έχω την γνώμη λοιπόν – μιλώντας πραγματικά ρεαλιστικά - πως η ανθρωπότητα πρέπει να ξαναπιάσει το σουγιαδάκι και την τσάπα και να σκύψει με μια νέα ταπεινοφροσύνη στη γη αλλιώς κανείς μας δεν θα περάσει καλα! Να μαθητέψει δηλαδή στο παρελθόν της και να σπρώξει αυτή την μαθητεία τόσο πίσω ως τη νεολιθική εποχή. Γιατί υπάρχει βαθειά υπαρξιακή ανάγκη για αυτό που κάποτε υπήρξε η νεολιθική απλότητα.

Δεν μιλώ έτσι από προσκόλληση στο παρελθόν, αλλά από σιγουριά πλέον πως η ιδεολογία της Προόδου (γιατί για ιδεολογία πρόκειται) υπαγορεύει μια στάση ζωής επικίνδυνη για το μέλλον.

Είναι φρεναπάτη κι αν δεν ήταν κυρίαρχη και τόσο επιθετική και παμφάγα, ελαφρά τη καρδία, θα την αποκαλούσαμε μία αρλούμπα.

          Γι’ αυτό χρησιμοποίησα τη λέξη πρόοδος έτσι προκλητικά, φόρα – παρτίδα, κλείνοντας μάλιστα το μάτι στους αναγνώστες μας.

Β.Η.