Πέμπτη 20 Φεβρουαρίου 2014

Παιδεία, Τέχνη, Αποκλίνουσα σκέψη: αλλαγή παραδείγματος




Ένα πολύ καλό βίντεο από την RoyalSociety of Arts και τον Κέβιν Ρόμπινσον, που εκθέτει το πρόβλημα της σύγχρονης εκπαίδευσης πιάνοντάς το από τη ρίζα του.

Οι βασικές γραμμές του.

1.   Οι αλλεπάλληλες σημερινές «εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις», που λαβαίνουν χώρα παντού στον κόσμο, αγνοούν το γεγονός ότι το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα έχει στηθεί στη βάση των νοησιαρχικών αντιλήψεων του Διαφωτισμού για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της βιομηχανικής κοινωνίας.
2.    Αυτό το σύστημα, που οργανώνει το σχολείο κατά το πρότυπο του εργοστασίου και αποβλέπει στην εξατομίκευση και τον κομφορμισμό, ταξινομεί τα παιδιά σε αυτά που «πιάνουν τα γράμματα» (από τα οποία επανδρώνει τα ανώτερα στρώματα) και σε αυτά που «δεν πιάνουν τα γράμματα» (από τα οποία επανδρώνει τις τάξεις των απλών εργατών και εργαζόμενων) έχοντας για κριτήριο την ικανότητα για επαγωγική σκέψη και για αποστήθιση των Κλασικών.
3.   'Ετσι, εκατομμύρια παιδιά που έχουν ένα σωρό άλλα ταλέντα αλλά όχι αυτό που ανταποκρίνεται στο παραπάνω «ακαδημαϊκό κριτήριο»,  καταλήγουν στα σκουπίδια −απ’ όπου και η σύγχρονη «επιδημία» των «μαθησιακών δυσκολιών», και ειδικότερα της «διαταραχής συγκέντρωσης» και της «υπερκινητικότητας», τις οποίες ελαφρά τη καρδία αντιμετωπίζουν ποτίζοντας τα παιδιά με φάρμακα, που τα κάνουν ζόμπι ενώ μερικά από τα οποία είναι και επικίνδυνα.
4.  Είναι παλαβό, τη στιγμή που γεμίζουμε τον κόσμο των παιδιών με τηλεοράσεις, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, ipadsiphones, διαφημίσεις, έναν ασταμάτητο καταρράκτη που τους αποσπά διαρκώς την προσοχή, να τα κατηγορούμε ότι «δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν» σε μια σχολική διδασκαλία, που όπως είδαμε στηρίζεται σε ένα στενόμυαλο κριτήριο και επιπλέον έχει καταντήσει αφόρητα βαρετή.
5.    Πρώτο θύμα, στο καθαρά εκπαιδευτικό πεδίο, αυτής της νοοτροπίας είναι η Τέχνη, η οποία δεν εδράζεται σε μια διανοητική-εγκεφαλική απλώς προσέγγιση στα πράγματα αλλά, επιπλέον, σε μια προσέγγιση αισθητηριακή, συγκινησιακή και αισθητική, δηλαδή πληρέστερη, δημιουργική και ζωντανή.
6.    Απέναντι σε αυτό το σύστημα λοιπόν, πρέπει να υπάρξει «αλλαγή παραδείγματος» και προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να βοηθήσει η ανάδειξη ενός ουσιώδους στοιχείου της δημιουργικότητας, που διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι και είναι η αποκλίνουσα σκέψη, δηλαδή η ικανότητα να σκεφτεί κανείς πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις και απαντήσεις για την επίλυση ενός προβλήματος.
7.    Πρόκειται για μια ικανότητα που διαθέτουν τα παιδιά, καθώς έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά  της προσχολικής ηλικίας διαθέτουν αποκλίνουσα σκέψη σε ποσοστό 98%, το οποίο πέφτει στο 30% για τα ίδια παιδιά στο τέλος του Δημοτικού σχολείου, και ακόμα περισσότερο στο 12% στις ηλικίες 11-15 χρονών −πράγμα που ασφαλώς σχετίζεται με το κοινό σε όλα αυτά τα παιδιά γεγονός, ότι αλέστηκαν στο μύλο του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος.


Εδώ με σπικάζ στα γαλλικά.



6 σχόλια:

  1. ...... και με λέγανε σκράπα τα λαμόγια............

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. @Hollowsky
    Πιστεύω ότι η συγκεκριμένη ανάρτηση, όπως και η προηγούμενη για παρόμοιο θέμα που κουβεντιάσαμε, τείνουν προς μια βιταλιστική, αντι-ιστορική οπτική των πραγμάτων, η οποία ανάλογα με το από πού προέρχεται, θεωρώ ότι είναι είτε προϊόν πλάνης ή εξυπηρετεί πολύ συγκεκριμένους στόχους στην αναπαραγωγή του υπάρχοντος (κεντρικός ρόλος της «νεολαίας» ως καταναλωτή και ως τον ισχυρότερο φορέα εκτεχνίκευσης της κοινωνίας).
    Δεν σε αδικώ βέβαια, γιατί αυτή η οπτική έχει μια γοητεία στην οποία έχουν πέσει θύματα κολοσσοί της ανθρώπινης σκέψης όπως η Άρεντ. Η φυσικότητα που εκδηλώνουν πρώτα τα παιδιά πρέπει να ελέγχεται όχι γιατί είναι φορέας κάποιας επαναστατικότητας η κάποιας δημιουργικότητας που θα μπορούσε να αμφισβητήσει την καθεστηκυία τάξη (στην πλειοψηφία των περιπτώσεων μάλλον το αντίθετο συμβαίνει) αλλά γιατί πρέπει να αντιμετωπίσουν το σύνολο του παρελθόντος της ανθρωπότητας, όση βαρβαρότητα και αν εμπεριέχει αυτό στην παρούσα φάση. Είναι η διαδικασία κοινωνικοποίησης – ανθρωποποίησης η οποία δεν ήταν απούσα και στην γονική ανατροφή και την κοινοτική μύηση. Η αποκλίνουσα σκέψη, που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την μεταφορική σκέψη, για να είναι ποιητική, για να παράγει νέα νοήματα τα οποία βοηθούν να συνεννοηθούμε (με την ενσώματη έννοια που περιλαμβάνει τις αισθήσεις και τα συναισθήματα) προϋποθέτει βιώματα και βαθιά επίγνωση των τομέων προέλευσης και προορισμού των διάφορων μεταφορικών αντιστοιχίσεων και όχι τις χαοτικές αντιστοιχίσεις που κάνουν τα παιδιά που δεν έχουν αυτές τις γνώσεις , που δεν έχουν τις κατάλληλες κοινωνικές και συμβολικές προϋποθέσεις.
    Η συγκεκριμένη ομάδα, η RSA, έχει ως σκοπό να προωθήσει την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα και παρά την βιταλιστική αφετηρία του συγκεκριμένου κειμένου, στην ουσία υποστηρίζει την συντελούμενη αποθεσμοποίηση-διάχυση του σχολείου σ’ ένα σύστημα δια βίου μάθησης και μια παγκοσμιοποιημένη (με την έννοια της ανθρωπολογικής ομογενοποίησης) γνώση, εκτεχνικευμένη, μη ενσώματη και απεδαφοποιημένη.
    Ο κύριος ρόλος που καλείται να παίξει πλέον το σχολείο, είναι αυτός του μηχανισμού πειθάρχησης και κοινωνικοποίησης, μια γιγάντια χωματερή μελλοντικά ανέργων. Εφόσον δεν έτρεξε το εθελοντικό φακέλωμα με το πρόγραμμα my school, τώρα ζητείται άμεσα από την αστυνομία από τους διευθυντές των σχολείων. Στις συνθήκες που έχουν δημιουργήσει, αντιμετωπίζουν όλους τους μαθητές ως εν δυνάμει παραβατικούς ή ανατρεπτικούς.
    Όπως λέει και ο Βανστέν, μεταστρέφοντας την μεταστροφή, η εκπαίδευση δεν σπάει τούβλα, ούτε βέβαια και η «νεανική δημιουργικότητα»…

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Παναγιώτη καλημέρα,
      σ' ευχαριστώ για το εκτενές σχόλιό σου. Να πω καταρχήν, ότι ψάρεψα το βιντεάκι από το YouTube και δεν έχω ερευνήσει καθόλου τι εστί RSA και αν προωθεί αυτό που λες. Δεν ξέρω κιόλας κατά πόσο αυτό είναι σημαντικό (δεν είναι ασήμαντο, βέβαια, αλλά ίσως να μην είναι και τόσο καθοριστικό σε ό,τι αφορά το βίντεο)
      Το βιντεάκι μού φάνηκε πολύ ενδιαφέρον, και θα μιλήσω επ' αυτού.
      Δεν καταλαβαίνω πού είδες "βιταλιστική αντι-ιστορική οπτική" σε αυτό. Ας πάρουμε το "αντι-ιστορικό". Μα το βίντεο τοποθετεί σε ένα ιστορικό πλαίσιο το πρόβλημα του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος, υποστηρίζοντας ότι προήλθε από τις νοησιαρχικές αντιλήψεις του Διαφωτισμού και για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της βιομηχανικής κοινωνίας. Εν ολίγοις, ο έλεγχος των παιδιών σε αυτό συντελείται όχι μόνο "γιατί πρέπει να αντιμετωπίσουν το σύνολο του παρελθόντος της ανθρωπότητας, όση βαρβαρότητα και αν εμπεριέχει αυτό στην παρούσα φάση" (όπως επισημαίνεις), αλλά και για να ενσωματωθούν συγκεκριμένα μέσα σε μια συγκεκριμένη κοινωνική οργάνωση.
      Έτσι -για να πάμε και στο "βιταλιστικό"-, εκείνο που επισημαίνει το βιντεάκι είναι ότι, η συγκεκριμένη κοινωνική οργάνωση είναι τέτοια, που "επιτρέπει" την αποκλίνουσα σκέψη σε μια μικρή μειοψηφία και οργανώνει την εκπαίδευση κατά τρόπον ώστε, από το 98% της προσχολικής ηλικίας να πέφτει αυτή στο 12% με το τέλος του Γυμνασίου ας πούμε.
      Πού βλέπεις βιταλισμό σε αυτό; Είναι ίσως σημαντικό εδώ, ότι υπογραμμίζει πως η δημιουργικότητα και η αποκλίνουσα σκέψη ΔΕΝ ταυτίζονται και πως η δεύτερη είναι ΕΝΑ ουσιώδες στοιχείο της πρώτης. Το λέω, διότι νομίζω ότι αυτό που αποκαλείς αποκλίνουσα σκέψη -λέγοντας ότι είναι "άμεσα συνδεδεμένη με τη μεταφορική σκέψη" και ότι "για να είναι ποιητική, για να παράγει νέα νοήματα ... προϋποθέτει βιώματα..."-, είναι μάλλον η δημιουργικότητα παρά η αποκλίνουσα σκέψη.
      Επιπλέον, νομίζω ότι έχεις άδικο όταν μιλάς για "χαοτικές αντιστοιχίσεις που κάνουν τα παιδιά που δεν έχουν αυτές τις γνώσεις και τις κατάλληλες κοινωνικές και συμβολικές προϋποθέσεις". Για μένα τουλάχιστον, ο όρος "χαοτικός" ΔΕΝ παραπέμπει σε αυτό που διαπιστώνω ως ικανότητα πολλαπλών προσπελάσεων στην επίλυση ενός προβλήματος. Είναι επ' αυτού πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς π.χ. με ποιο τρόπο καταφέρνει ένα βρέφος να μπουσουλήσει... και παράλληλα να δει πόσο πιο "φτωχά" επιχειρεί ανάλογα πράγματα ένας ενήλικας. Δεν είναι θέμα "βιταλισμού".
      Για να κλείσω. Φυσικά δεν εννοώ ότι το βιντεάκι μετέφερε κάποιο επαναστατικό μήνυμα. Αλλά δεν καταλαβαίνω καθόλου, πώς, σχολιάζοντάς το, καταλήγεις σε αυτά που λες στην προτελευταία παράγραφο! Πού κολλάνε δηλαδή αυτά με το συγκεκριμένο βιντεάκι; Θέλεις να πεις ότι αυτός που το έφτιαξε είναι με τη μεριά εκείνων που "αντιμετωπίζουν όλους τους μαθητές ως εν δυνάμει παραβατικούς ή ανατρεπτικούς"; Ειλικρινά δεν καταλαβαίνω τι συνέδεσες με τι, εδώ.

      Διαγραφή
  3. @Hollowsky
    Μόνο το γεγονός ότι το βιντεάκι αναφέρεται σε ξερά ποσοστά αποκλίνουσας σκέψης χωρίς να αναφέρεται καθόλου σε ποιοτικά στοιχεία, θεωρώ ότι είναι ενδεικτικό των προθέσεων. Δεν διαχωρίζει ακριβώς σε ποια περίοδο ανάπτυξης αναφέρεται, αν αναφέρεται στην περίοδο Σύγχυσης, την περίοδο σχηματισμού των βασικών κατηγοριών, την περίοδο συνενεργοποίησης τομέων της εμπειρίας, την περίοδο δημιουργίας πρωτογενών μεταφορών κλπ. Πολλή δε περισσότερο που σ’ αυτή την εξέλιξη υπάρχουν και ενδιάμεσα στάδια που έχουν να κάνουν με την σειρά πρόσληψης των αισθητικοκινητικών εμπειριών. Για κάποιον που δεν έχει ασχοληθεί με το ζήτημα των μηχανισμών γνωσιακής λειτουργίας είναι βέβαιο ότι θα βγουν λαθεμένα, αυθαίρετα συμπεράσματα.
    Αν η αποκλίνουσα σκέψη ληφθεί έτσι χωρίς καμία ποιοτική διάκριση μπορεί πολύ ωραία να ενταχθεί σε μια mainstream διαλεκτική νέων-ενηλίκων (το νέο αίμα, η ανανέωση του πολιτικού προσωπικού, κλπ), παλαιού-νέου, μια ψευδή κατά την γνώμη μου διαλεκτική, αντι-ιστορική, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην βιταλιστική γοητεία, αλλά εξυπηρετεί στην πράξη τους εντελώς αντίθετους με την φυσικότητα σκοπούς: ένα «καθαρό» πεδίο για την ειδογένεση-εκτεχνίκευση (όπως είναι και οι ρητά δηλωμένες προθέσεις της RSA , ως προς το πρώτο).
    Οι τελευταίες παράγραφοι έχουν να κάνουν με το ζήτημα της εκπαίδευσης η οποία έχει ήδη αλλάξει και εξακολουθεί να αλλάζει με βάση τα όσα ορίζει η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, εκτεχνίκευση και δικτύωση. Υπάρχει το παράδοξο της κρίσης του θεσμού χωρίς κριτική του θεσμού, ο οποίος εκτός από ιδεολογικός μηχανισμός παραμένει ως μηχανισμός ελέγχου-πειθάρχησης. Σήμερα τα πάντα είναι εκπαιδευτικά (όπως επιβάλλεται από την εκτεχνίκευση), κάθε εμπόρευμα συνοδεύεται από την εκμάθησή του ενώ ακόμα και μέσα στα προγράμματα της βασικής εκπαίδευσης έχουν εισέλθει ήδη οι πολυεθνικές (π.χ, Microsoft).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. @ Παναγιώτη,
      η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ασχοληθεί με τους "μηχανισμούς γνωσιακής λειτουργίας", οπότε -όπως λες- "είναι βέβαιο" ότι έβγαλα λαθεμένα και αυθαίρετα συμπεράσματα. Για την ακρίβεια, δεν μου πέρασε καν από το μυαλό ότι ένα παρά κάτι 12λεπτο βιντεάκι, που καταπιάστηκε με μια σύντομη σκιαγραφία του εκπαιδευτικού συστήματος για να καταλήξει σε μια νύξη περί "αποκλίνουσας σκέψης", θα μπορούσε και θα έπρεπε να εξειδικεύσει σε ποια "περίοδο ανάπτυξης" αναφέρεται η έρευνα που τα απλά στατιστικά συμπεράσματά της παραθέτει.
      Από την άλλη, να σου πω την αμαρτία μου. Έχω την εντύπωση ότι όταν λες πως "μόνο το γεγονός ότι το βιντεάκι αναφέρεται σε ξερά ποσοστά αποκλίνουσας σκέψης χωρίς να αναφέρεται καθόλου σε ποιοτικά στοιχεία, είναι ενδεικτικό των προθέσεων", είναι σαν να έλεγε κανείς, διαβάζοντας το σχόλιό σου, ότι "μόνο το γεγονός ότι αναφέρεται σε μηχανισμούς γνωσιακής λειτουργίας είναι ενδεικτικό μηχανιστικής προσέγγισης" - αδικώντας, φυσικά, απολύτως το σχόλιό σου.

      Διαγραφή

ΠΡΟΣ ΥΠΟΓΕΙΟ (με προσοχή να μη χτυπήσετε το κεφάλι σας!)

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...