Γκυ Ντεμπόρ, Εισαγωγή στη τέταρτη ιταλική έκδοση της «Κοινωνίας του Θεάματος».
Το μεγαλύτερο πρόβλημα της σημερινής κοινωνικής εξαθλίωσης σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται καταφανώς στη αποδοχή του οράματος της εξουσίας σαν ένα πλήρως αποδεκτό όραμα ολόκληρης της κοινωνίας των ανθρώπων.
Το όραμα της εξουσίας για την οργάνωση και την διεύθυνση της κοινωνίας δεν πραγματώθηκε αναίμακτα. Η εξουσία παλεύει καθημερινά με απόλυτη αφοσίωση και συνέπεια ως προς τους στόχους της και με ισχυρές δυνάμεις που την αμφισβητούν και βρίσκονται στο στρατόπεδo της, αλλά και με την ίδια την κοινωνία, την οποία πρέπει να πείθει αδιαλείπτως για την άποψη της. Η εξουσία γνωρίζει το τι θέλει μέσα στο κόσμο, γνωρίζει το πώς και με τι κόστος θα το αποκτήσει, αλλά επίσης ερμηνεύει σωστά μια τεράστια γκάμα πραγματικών αναγκών και προδιαθέσεων της κοινωνίας και κατανοεί τον τρόπο πού θα τις διαχειριστεί. Η εξουσία έχει και μνήμη και συνείδηση της ιστορίας της. Είναι ενεργό υποκείμενο μέσα στη ιστορία αυτού του κόσμου και μάλιστα ίσως να είναι το μόνο ενεργό υποκείμενο της κοινωνίας μέχρι αυτή την στιγμή.
Οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια οραματίστηκε να σπάσει το μονοπώλιο της εξουσίας επάνω στο πλανήτη, επιδιώκοντας να δημιουργήσει εναλλακτικές μορφές διαχείρισης της κοινωνίας και να αντιπαλέψει με την εξουσία, απέτυχε παταγωδώς.
Το εξουσιαστικό τέρας ταχύτατα ενσωμάτωσε τέτοιες προσπάθειες (επαναστάσεις, εξεγέρσεις, αμφισβητήσεις) αποδεικνύοντας την αδιαμφισβήτητη αντοχή του, αλλά και την καλύτερη κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Ακριβώς αυτό το τελευταίο, η καλύτερη κατανόηση της ανθρώπινης φύσης, δίνει στη οργανωμένη εξουσία στρατηγικό πλεονέκτημα σε βάθος χρόνου και εμπειρίας. Διότι, όντως, η ανθρώπινη φύση δεν είναι μόνο καλή και αγαθή, φίλη του πνεύματος και της αγάπης, δεν σφύζει από κατανόηση και ανθρωπιά, δεν είναι ενεργητική και α-συμφεροντολογική. Η ανθρώπινη φύση δεν ρέπει μόνο προς την ομορφιά και τον οραματισμό μιας καλύτερης ανθρώπινης κοινωνίας που αποκαθιστά ανθρώπινες σχέσεις σεβασμού και αποδοχής. Είναι αλήθεια ότι η ανθρώπινη φύση έχει και μια τραγικά σκοτεινή πλευρά παράλληλα με την φωτεινή. Μια πλευρά μυστικοπαθή, εμπαθή, συμφεροντολογική, βαθύτατα παθητική και σαφώς πάσχουσα από έλλειψη αυτο-επίγνωσης και εποπτείας. Μια πλευρά πού κινείται διαρκώς από τον φόβο της προσωπικής ανασφάλειας και του θανάτου. Δυστυχώς, αυτή η πλευρά μας, πού κινείται μέσα στις σκοτεινές περιοχές της ανθρώπινης ύπαρξης , πάει χέρι –χέρι με την άλλη, την φωτεινή, παλεύει καθημερινά μαζί της και - για να είμαστε ειλικρινείς - κερδίζει και τις περισσότερες μάχες μέσα στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Σε πείσμα των ουτοπιστών, που θεωρούν ότι ο άνθρωπος είναι μόνο καλός και στήνουν τα οράματα τους πάνω σε αυτή την εκδοχή, ό άνθρωπος δεν είναι μόνο καλός, ούτε μόνο κακός, αλλά είναι και τα δύο σε συνεχή τριβή και με άγνωστη έκβαση.
Επίσης είναι αρκούντως σημαντικό να τονισθεί, ότι η σκοτεινή πλευρά στον άνθρωπο δεν είναι δημιούργημα των κοινωνικών συνθηκών. Αυτό καθίσταται ένα πολύ καλό άλλοθι για τις ενοχές μας και την αδράνεια πού επιδεικνύουμε να αντιμετωπίσουμε τον κακό εαυτό μας. Η σκοτεινή πλευρά υπάρχει σε όλους μας - όπως υπάρχει και η φωτεινή -, και είναι μέσα στη φύση και στη φύση του κόσμου που κατοικούμε το να παλεύουμε με τα αντίθετα σε όλα τα επίπεδα. Οι κοινωνικές συνθήκες επηρεάζουν και την καλή και την κακή πλευρά του ανθρώπου. Δεν φτιάχνουν όμως, αυτές, τις πλευρές. Ο ίδιος ο άνθρωπος κουβαλά την διττή του φύση και ανά πάσα στιγμή αποφασίζει στο πού θα ενδώσει.
Η εξουσία λοιπόν έχει μια αρκετά καλή επίγνωση αυτής της κατάστασης της ανθρώπινης φύσης. Γνωρίζει να εκμεταλλεύεται στο έπακρον τις θετικές και φωτεινές όψεις του ανθρώπου, να καλλιεργεί παράλληλα τις αρνητικές, να δημιουργεί συνεχώς ένα περιβάλλον ελεγχόμενο, στο οποίο και οι δύο αυτές όψεις εποπτεύονται, όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά χωρίς να ξεφεύγουν πέρα από το επιτρεπτό όριο. Όταν η φωτεινή όψη του ανθρώπου παράγει τα αποτελέσματα εκείνα πού η εξουσία νοιώθει να απειλούν το όραμα της και την ίδια την φύση της ύπαρξης της, τότε η εξουσία δρα θέτοντας ανυπέρβλητα εμπόδια. Εμπόδια που τελικώς οδηγούν τις δημιουργικές δυνάμεις των ανθρώπων και της κοινωνίας σε τέλμα και απογοήτευση. Αν τα εμπόδια δεν επαρκούν για να αναστείλουν, τότε μπορεί να χρησιμοποιήσει τα πιο βαριά όπλα της .
Η σκοτεινή πλευρά της φύσης του ανθρώπου βρίσκεται εκ προοιμίου πιο κοντά στη εξουσία και αποτελεί κεντρικό όπλο της. Μέσω αυτής της πλευράς συμμετέχουμε και ευθυνόμαστε στο γενικότερο «άρρωστο» πανηγύρι μιας κοινωνίας που πάει στο μηδέν. Εμείς όλοι, επιτρέπουμε σε μια στενή κλίκα ανθρώπων να μας διοικούν με τον τρόπο πού μας διοικούν. Η παθητικότητα μας και το γεγονός ότι παρακολουθούμε την σκοτεινή μας όψη με την άκρη του ματιού μας και όχι κατάφατσα, δίνει το δικαίωμα σε όσους λατρεύουν την εξουσία, να μας συμπεριφέρονται σαν να είμαστε ανόητα ζώα .
Ο αφέντης ξέρει κάτι περισσότερο από τον δούλο για αυτό είναι αφέντης. Προλετάριος δεν είναι αυτός που δεν ελέγχει τα μέσα παρaγωγής. Προλετάριος, επίσης, δεν είναι αυτός πού δεν ελέγχει τη ζωή του και το ξέρει. Προλετάριος δεν είναι εκείνος που δεν έχει φράγκα και περιμένει από κάποιον είτε λέγεται κράτος, είτε λέγεται επιχειρηματίας να φτιάξει δουλειά για να μπορεί αυτός να ζήσει. Προλετάριοι είναι όσοι κατανοούν την αντιθετική φύση της ύπαρξης τους, ξέρουν ότι δεν την διαχειρίζονται, ξέρουν ότι μέχρι σήμερα επέτρεπαν σε κάποιους να την διαχειρίζονται στο όνομα τους και επιτέλους αποφασίζουν να αναλάβουν αυτό το έργο οι ίδιοι για τον εαυτόν και για την κοινωνία.
Τα γεγονότα πού διαδραματίζονται εδώ και καιρό στη Πλατεία Συντάγματος, με τις ογκώδεις συγκεντρώσεις, τις βραδινές συνελεύσεις, τις συγκρούσεις με τις μονάδες καταστολής, την απαίτηση για άμεση δημοκρατία, τη συζήτηση για τις ευθύνες που έχει το σύστημα αλλά και οι πολίτες για να οδηγηθούμε σε αυτή την κοινωνική κρίση, έχουν αποτυπώσει σε όλους την πεποίθηση ότι ένα κομμάτι της κοινωνίας έχει αποφασίσει να ανοίξει ένα διάλογο με τον εαυτό του και την κοινωνία. Ένα διάλογο πού μέχρι πρόσφατα ήταν παγωμένος και ανύπαρκτος. Αυτό δηλώνει ότι ένα κομμάτι της κοινωνίας ψάχνει για ένα διαφορετικό όραμα για τον κόσμο όπου ζει. Αυτό το όραμα μπορεί να εξακολουθεί να παραμένει ασαφές και θολό, αλλά δεν παύει να αποτελεί μια χαραμάδα ελπίδας και ζωντάνιας σε μια εποχή πού το απονεκρωμένο τείνει να κυριεύσει το ζωντανό.
Οι ανωτέρω περιγραφές της πραγματικότητας - εσωτερικής και εξωτερικής -, αποτελούν μια ελάχιστη συμβολή προς το κομμάτι της κοινωνίας που αναζητά ένα καινούργιο όραμα για αυτόν το κόσμο, κομμάτι με το οποίο είμαι αλληλέγγυος.
Συμφωνώ!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλά γιατί επιμένεις στο μαρξιστικό όρο "προλετάριοι";
Πολυ εναργης κατα την γνωμη μου η επισημανση της δισυποστατης φυσης του ανθρωπου,και ο τροπος που με την εξουσια.Ειναι επισης η παραδοχη οτι η μια εστω πλευρα της ανθρωπινης φυσης ,η ειναι αυτη που αποδεχεται το κοινωνικο μοντελο που η εξουσια παραγει.Υπαρχει μεγαλη ιστορικη εμπειρια που αποδεικνυει δυστυχως οτι οι ανθρωποι στηριζουν, αναπαραγουν ειτε ενεργα ειτε παθητικα τις διαφορες μορφες με τις οποιες η εξουσια επιβαλλεται.Ωστοσο συμφωνω με το προηγουμενο σχολιο σχετικα με τον ορο< προλεταριος> που βεβαιως παραπεμπει σε μια διαφορετικη αναλυση απο τη δικη σας . Λ
ΑπάντησηΔιαγραφήΚοπηκε ενα μερος απο το σχολιο μου με αποτελεσμα να φαινεται χωρις νοημα. Επιχειρω ξανα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠολυ εναργης κατα τη γνωμη μου η επισημανση της δισυποστατης φυσης του ανθρωπου καιο τροπος που η μια της εστω πλευρα συναλλασσεται με την εξουσια.Ειναι επισης γενναια η παραδοχη οτι το κοινωνικο μοντελο που η εξουσια παραγει στηριζεται στην αποδοχη του εκ μερους της μιας εστω της σκοτεινης πλευρας της ανθρωπινης φυσης.Υπαρχει μεγαλη ιστορικη εμπειρια που αποδεικνυει δυστυχως οτι οι ανθρωποι στηριζουν ,αναπαραγουν ειτε ενεργα ειτε παθητικα τις διαφορετικες μορφες με τις οποιες η εξουσια επιβαλλεται. Ωστοσο συμφωνω με το προηγουμενο σχολιο σχετικα με τον ορο < προλεταριος >που βεβαιως παραπεμπει σε μια αναλυση διαφορετικη απο τη δικη σας. Λ
Έχετε δίκιο σχετικά με την λέξη "προλετάριος".Δυστυχώς ,αισθάνομαι ότι δεν μπορώ να βρω μια άλλη λέξη πού να ανταποκρίνεται στις ψυχικές παραπομπές πού μεταφέρει η συγκεκριμένη λέξη.Πιθανό να χρειάζεται να φτιαχτεί μια γλώσσα καινούργια ,πράγμα για το οποίο κατανοώ ότι είμαι πάρα πολύ λίγος!
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστώ για τα σχόλια
Τι εννοείτε με τον όρο "εξουσία"; Βλέπω ότι τον φορτίζετε μόνο αρνητικά, σαν κάτι το κακό. Είναι όμως απαραίτητο η εξουσία να είναι πάντοτε κάτι το κακό;
ΑπάντησηΔιαγραφήΚάθε κοινωνία για να υπάρξει ιεραρχεί τα πράγματα, τις αξίες, τις προτεραιότητές της και πάνω σε αυτό διαφοροποιείται από άλλες κοινωνίες στην ιστορία ή και στο παρόν. Ιεραρχώντας όμως τα πράγματα, τα οριοθετεί και έτσι οπωσδήποτε θεσπίζει μια μορφή εξουσίας. Γιατί αυτό να είναι αναγκαστικά κάτι το κακό;
Ακόμα και η άμεση δημοκρατία είναι μια μορφή εξουσίας, σίγουρα η πιο "ανοιχτή" από κάθε άλλη, όμως και σε αυτήν υπάρχουν ιεραρχήσεις αξιών και θεσμικά όρια. Άρα μια μορφή εξουσίας.
Νομίζω λοιπόν ότι υπάρχει πρόβλημα στο πώς ορίζετε την εξουσία στο βαθμό που την θεωρείτε πάντοτε κάτι το κακό για τον άνθρωπο.
Αγαπητέ φίλε,
ΑπάντησηΔιαγραφήτο πρόβλημα με την εξουσία έγκειται στο ότι χρησιμοποιεί την διαφορά πού υπάρχει μεταξύ των ανθρώπων για να την χρησιμοποιήσει προς το συμφέρον της αποκλειστικά.Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι έχουμε ξεχωριστές ικανότητες, ιδιότητες και προτιμήσεις.Κάποιος από όλους μας μπορεί να είναι π.χ φυσικός ηγέτης και πολύ πιο δημιουργικός από τους άλλους.Αυτό δεν του δίνει το δικαίωμα να αξιολογεί την ικανότητα του σαν ανώτερη ικανότητα από όλες τις άλλες ικανότητες.Ούτε επίσης του δίνει την ελευθερία, ακόμα και όταν πείθει την κοινωνία για αυτό , να θεσμοθετεί με βάση αυτήν την ικανότητα,υποτιμώντας ότι ο διπλανός του μπορεί να προσφέρει.Αυτό ,κατά την ταπεινή μου άποψη, δεν είναι κοινωνία ανθρώπων,πού μπορεί να αποκαταστήσει σεβασμό στη ανθρώπινη ύπαρξη.Επί της ουσίας αποκαθιστά την κυριαρχία του πιο ισχυρού,του πιο έξυπνου ,του πιο πλούσιου,του πιο μορφωμένου και εξορίζει την αδυναμία στις σκοτεινές γωνίες της κοινωνίας .Αυτός είναι ο λόγος πού πιστεύω ότι το μόνο όραμα της εξουσίας είναι να διατηρήσει τον θρόνο της ανέγγιχτο.
Κύριε Λυγκέα,ομολογώ ότι με φοβίζουν τα υπόγεια μέσα στο σκοτάδι.Αυτή τη φορά αποφάσισα να μπω γιατί είδα ένα φως...Δύσκολο πράγμα να ξεπεράσω τους φόβους μου και ακόμα πιο δύσκολο, το βόλεμά μου...Δύσκολο πράγμα η ελευθερία και η ευθύνη.Δε λέω κάτι καινούριο..Το άρθρο σας, με καθησύχασε...Δε σας ξέρω και στο πρόσωπό σας, φαντάζομαι και αναφέρομαι στους λιγότερο από εμένα βολεμένους ανθρώπους. Η αποδοχή του ότι έχω και σκοτεινή πλευρά που κυριαρχεί, καταρχήν, με ξεκούρασε από το φαύλο κύκλο του βολέματος και της ενοχής μου.Μα κυρίως, λειτούργησε παράδοξα!Η αποδοχή του σκοτεινού μου με κάνει να θέλω να αγγίξω το φώς...
ΑπάντησηΔιαγραφήΣας ευχαριστώ για την αλληλεγγύη σας.
Προσυπογράφω μια αριστοκρατική αντεξουσία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτα ρε γαμώτο μόνο με το φώς και το σκοταδι ελπίζω να μην τα ακολουθήσουν αγάπες και λουλούδια όπως συμβαίνει συνήθως πριν τον έρανο.
Ξέρεις τι λέω...
Αγωνιστικούς χαιρετισμούς
Θα πρέπει πρώτα να ορίσουμε την εξουσία, σε μία στιγμή, ιστορικά, κατά την οποία η ίδια της η δομή έχει γίνει χαοτική και εξηγούμαι:στην σύγχρονη κοινωνία, σχεδόν όλοι οι ενταγμένοι ασκούν κάποια μορφή εξουσίας πάνω σε άλλους (προϊστάμενοι, ελεγκτές, υπάλληλοι σε υπηρεσίες, κλπ) έστω για περιορισμένο χρόνο και εύρος δραστηριοτήτων, και ταυτόχρονα υφίστανται την εξουσία κάποιου άλλου. Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς γιατί και όλα τα συστήματα εξουσίας αποτελούνται από ανθρώπινα οντά σαν και αυτά που περιγράφετε. Δεν είναι λοιπόν κατά την γνώμη μου δόκιμο να περιορίζουμε την αρνητική κρητική αναφερόμενοι στην εξουσία χωρίς να λαμβάνουμε υπ όψιν πως αποτελείται από τα ιδία μέρη με το "προλεταριάτο" (μιας και συμφωνώ με την αδυναμία καλύτερης ετυμολογικής προσέγγισης του "αντιπάλου δέους της εξουσίας"). Με άλλα λόγια ακούγεται πολύ ενδιαφέρον το σχόλιο, αλλά αδυνατώ να καταλάβω τον λόγο ύπαρξης του μιας και κάθε εξουσία (κατά την ταπεινή μου γνώμη) αποτελείται από υποσύνολα "προλεταρίων" που την ασκούν κατά την συγκεκριμένη στιγμή.
ΑπάντησηΔιαγραφή