Έστι καιρός του μαυρίζειν...

«δεῖ δὲ μὴ λανθάνειν ὅτι τὸ ζητούμενόν ἐστι καὶ τὸ ἁπλῶς δίκαιον καὶ τὸ πολιτικὸν δίκαιον. τοῦτο δ' ἔστιν ἐπὶ κοινωνῶν βίου πρὸς τὸ εἶναι αὐτάρκειαν, ἐλευθέρων καὶ ἴσων ἢ κατ' ἀναλογίαν ἢ κατ' ἀριθμόν: ὥστε ὅσοις μή ἐστι τοῦτο, οὐκ ἔστι τούτοις πρὸς ἀλλήλους τὸ πολιτικὸν δίκαιον, ἀλλά τι δίκαιον καὶ καθ' ὁμοιότητα. ἔστι γὰρ δίκαιον, οἷς καὶ νόμος πρὸς αὑτούς: νόμος δ', ἐν οἷς ἀδικία: ἡ γὰρ δίκη κρίσις τοῦ δικαίου καὶ τοῦ ἀδίκου. ἐν οἷς δ' ἀδικία, καὶ τὸ ἀδικεῖν ἐν τούτοις ̔ἐν οἷς δὲ τὸ ἀδικεῖν, οὐ πᾶσιν ἀδικίἀ, τοῦτο δ' ἐστὶ τὸ πλέον αὑτῷ νέμειν τῶν ἁπλῶς ἀγαθῶν, ἔλαττον δὲ τῶν ἁπλῶς κακῶν. διὸ οὐκ ἐῶμεν ἄρχειν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸν λόγον, ὅτι ἑαυτῷ τοῦτο ποιεῖ καί γίνεται τύραννος.»

Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλίο Ε΄

Δηλαδή:

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε, ότι το ζητούμενο δεν είναι μόνο το δίκαιο γενικά αλλά και το πολιτικό δίκαιο [το δίκαιο της Πόλεως]. Αυτό πραγματοποιείται μεταξύ ανθρώπων, που η κοινή τους ζωή έχει σκοπό της την αυτάρκεια∙ ανθρώπων ελεύθερων και ίσων ή κατά την αναλογία, ή κατά τον αριθμό. Αυτό σημαίνει ότι, σε όσους ανθρώπους δεν υπάρχει ελευθερία και ισότητα, δεν υπάρχει μεταξύ τους πολιτικό δίκαιο αλλά κάτι που απλώς μοιάζει με πολιτικό δίκαιο. Γιατί δίκαιο υπάρχει εκεί που υπάρχει νόμος στις σχέσεις των ανθρώπων∙ και νόμος υπάρχει εκεί όπου υπάρχει αδικία∙ γιατί τα δικαστήρια και οι δικαστικές αποφάσεις είναι για να ξεχωρίζουν το δίκαιο και το άδικο. Όπου λοιπόν επικρατεί η αδικία, υπάρχει και η δυνατότητα της άδικης πράξης (ενώ όπου υπάρχει άδικη πράξη, δεν σημαίνει ότι μεταξύ όλων επικρατεί η αδικία). Και άδικη πράξη θα πει, ότι από τα αγαθά παίρνω για τον εαυτό μου μεγαλύτερο μέρος απ’ όσο μου αναλογεί ενώ ταυτόχρονα από τα κακά παίρνω μικρότερο απ’ ό,τι πρέπει μέρος. Γι’ αυτό λοιπόν δεν αφηνόμαστε να μας κυβερνά ένας άνθρωπος, αλλά ο λόγος∙ διότι ο άνθρωπος ενεργεί ιδιοτελώς και γίνεται τύραννος.

2. 

N.R :  Έχουμε την αίσθηση ότι σήμερα υπάρχει μια πραγματική συμπαιγνία μεταξύ των μεγάλων μμε, των διανοούμενων και της εξουσίας του χρήματος. Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτήν;

Ζ. Μπ. Ο Καρλ Κράους μιλούσε για τη βαθιά θλίψη που νιώθουν οι έντιμοι άνθρωποι όταν έχουν να κάνουν με ανθρώπους επαρμένους, «επαρμένους και αναίσχυντους» θα προσέθετα εγώ. Σήμερα, οι τίμιοι άνθρωποι έχουν κάθε λόγο να νιώθουν εξαπατημένοι και να αισθάνονται βαθιά θλίψη μπροστά στην αλαζονεία και την ξεδιαντροπιά εκείνων που έχουν στα χέρια τους την εξουσία και το χρήμα κι αισθάνονται πως είναι πάνω από το νόμο. Με τρομάζει το πόσο πολύ έχουμε παραδοθεί πια στην εξουσία του χρήματος.

Ο Μπερνάρ Ανρί-Λεβί έλεγε και ξανάλεγε, ότι δεν πρέπει με τίποτα να «δαιμονοποιούμε» το χρήμα (κατά τη γνώμη του κάτι τέτοιο είναι πολύ επικίνδυνο και φασιστοειδές). Όταν όμως βλέπουμε γύρω μας τη σημερινή λατρεία του χρήματος, είναι προφανές πως το θέμα δεν είναι η «δαιμονοποίηση» του χρήματος. Απεναντίας, αυτό που εγώ νιώθω είναι ότι το έχουμε κυριολεκτικά θεοποιήσει! Με απελπίζει η πλήρης παθητικότητα ενός κόσμου της διανόησης, που παρακολουθεί χωρίς να αντιδρά την αναγέννηση και την επέλαση ενός άγριου καπιταλισμού. […]

Πρέπει να μας ανησυχεί το πώς άλλαξε η σχέση ανάμεσα στον κόσμο της διανόησης και τον κόσμο της αγοράς και της εξουσίας του χρήματος. Είμαστε οπωσδήποτε πολύ μακριά από την εποχή του Σαρτρ. Είναι ανυπόφορος ο τρόπος με τον οποίον όλος ο κόσμος, μαζί και οι διανοούμενοι, υποκλίνονται στις χάρες του θριαμβεύοντος καπιταλισμού, της ατέρμονης ανάπτυξης και του ξέφρενου ανταγωνισμού για την οικονομική επικράτηση. […]

Σήμερα έχουμε μπροστά μας προβλήματα παρόμοια μ’ εκείνα που αντιμετώπισαν ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, μόνο που τώρα τα πράγματα είναι χειρότερα εξαιτίας του γεγονότος ότι τα σύγχρονα συστήματα επικοινωνίας δίνουν μέσα απίστευτης δύναμης στη χειραγώγηση και το ψέμμα. Οι δικτάτορες δεν κυβερνούν μόνο με την καταστολή και τη βία, αλλά και με το λόγο.»

Από συνέντευξη του Γάλλου φιλόσοφου Ζακ Μπουβερές,

που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2006 στην Nouveaux  Regards, 

επιθεώρηση του Ινστιτούτου Ερευνών της 

Συνδικαλιστικής ένωσης εκπαιδευτικών της Γαλλίας