Ο Μπακούνιν για τον Μαρξ

Μιχαήλ Μπακούνιν
(1814-1876)

«Το 1848 [ο Μαρξ κι εγώ] διαφωνήσαμε. Και πρέπει να πω οτι η αιτία ήταν περισσότερο αυτός παρά εγώ. Είχε μόλις φτιάξει ένα παράρτημα Γερμανών κομμουνιστών στο Παρίσι και τις Βρυξέλλες, και μαζί με τους Γάλλους και μερικούς Άγγλους κομμουνιστές έφτιαξε στο Λονδίνο, με την υποστήριξη του φίλου κι αχώριστου συντρόφου του, Ένγκελς, μια πρώτη διεθνή Ένωση κομμουνιστών από διαφορετικές χώρες. Εκεί, μαζί με τον Ένγκελς και στο όνομα εκείνης της Ένωσης, έγραψε ένα πάρα πολύ αξιοσημείωτο κείμενο, που είναι γνωστό με τίτλο το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος.  

Εγώ, παρασυρμένος από τη μέθη του επαναστατικού κινήματος στην Ευρώπη, ασχολιόμουν πολύ περισσότερο με την αρνητική απ’ ό,τι με τη θετική πλευρά αυτού του κινήματος, δηλαδή πολύ περισσότερο με την ανατροπή του υπάρχοντος παρά με την οικοδόμηση και την οργάνωση αυτού που έπρεπε να υπάρξει.

Ωστόσο, σ’ ένα σημείο είχα δίκιο εγώ και όχι ο Μαρξ. Σαν Σλάβος, ήθελα τη χειραφέτηση της σλάβικης φυλής από το ζυγό των Γερμανών μέσω της επανάστασης, δηλαδή μέσω της καταστροφής της Ρώσικης, της Πρωσικής, της Αυστριακής και της Τούρκικης αυτοκρατορίας, και μέσω της αναδιοργάνωσης των λαών από τα κάτω προς τα πάνω χάρη στη δική τους ελευθερία, πάνω στη βάση της πλήρους οικονομικής και κοινωνικής ισότητας −και όχι με τη βία μιας εξουσίας, όσο επαναστατική κι αν ήθελε να λέγεται, και όσο ευφυής κι αν ήταν πραγματικά.

Από τότε κιόλας είχε διαγραφεί η διαφορά των συστημάτων που μας χωρίζει σήμερα με τρόπο εντελώς συνειδητό πλέον από την πλευρά μου. Οι ιδέες μου και οι βλέψεις μου δεν άρεσαν διόλου στον Μαρξ, πρώτα πρώτα επειδή δεν ήταν δικές του× έπειτα, επειδή ήταν αντίθετες προς τις αντιλήψεις του που υποστηρίζουν έναν εξουσιαστικό κομμουνισμό× και τέλος, επειδή, σαν γερμανός πατριώτης, δεν αποδεχόταν τότε, όπως δεν αποδέχεται ούτε και σήμερα, το δικαίωμα των Σλάβων να χειραφετηθούν από το ζυγό των Γερμανών, μιάς και σκέφτεται, σήμερα όπως και τότε, πως οι Γερμανοί έχουν το καθήκον να εκπολιτίσουν τους Σλάβους, δηλαδή να τους εκγερμανίσουν με το καλό ή με το ζόρι».

Μιχαήλ Μπακούνιν, Δεκέμβριος 1871

 από το βιβλίο Michel Bakounine et les autres

εκδ. 10/18, σειρά “Μαύρο και Κόκκινο”, Παρίσι, 1976,

Σημ. του HS  Παρακαλώ την προσοχή σας. Το βιβλίο αυτό είναι μια συνοπτική αλλά πλούσια ανθολογία κειμένων, επιστολών, αναφορών, εγγράφων, μαρτυριών και άλλων τεκμηρίων για την προσωπικότητα του μεγάλου αναρχικού, από ένα πλήθος προσώπων (από τις αδελφές του έως τον Χέρτσεν κι από τον Μαρξ έως τον Κροπότκιν και τον Καφιέρο) κι από τον ίδιο τον Μπακούνιν. Εξαιρετικό! Με τις φροντίδες του Άρθουρ Λένινγκ (1899-2000), Ολλανδού αναρχικού, αναρχοσυνδικαλιστή αγωνιστή, δοκιμιογράφου και ιστορικού, που είναι μια ιστορία μόνος του: Συνιδρυτής (το 1919) μαζί με τον Ρούντολφ Ρόκερ της FAUD (Ελεύθερη Εργατική Ένωση Γερμανίας)∙ παίρνει ενεργό μέρος στην εκστρατεία για την απελευθέρωση των Σάκκο και Βαντσέτι στις ΗΠΑ όπως και στους αγώνες για την υπεράσπιση των διωκώμενων αναρχικών στη νεαρή ΕΣΣΔ∙ το 1927 ιδρύει το περιοδικό i.10 με το οποίο συνεργάζονται προσωπικότητες όπως ο Πιέτ Μόντριαν, ο Καντίνσκι, ο Λε Κορμπιζιέ, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, ο Μαξ Νετλάου, ο Όττο Ρύλε κι ο Αλεξάντερ Μπέρκμαν, μια ιστορία ο καθένας τους!∙ συνδιδρυτής της αναρχοσυνδικαλιστικής Διεθνούς Ένωσης Εργατών (ΑΙΤ, 1933-1936)∙ μαχητής στις αναρχικές διεθνείς ταξιαρχίες που πολέμησαν στην Ισπανία το 1936∙ και συνιδρυτής, από το 1935, του περίφημου Ινστιτούτου Κοινωνικής Ιστορίας (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, IISG) στο Άμστερνταμ, στο οποίο μπορεί να βρει κανείς α-πί-στευ-το υλικό από την ιστορία του εργατικού κινήματος. Σιγά-σιγά, θα πούμε κάτι και για όλους αυτούς, για όλα αυτά.