Τέχνη, ποιότητα, επιστήμη

«Πάντα με στενοχωρούσε το γεγονός ότι η επιστήμη δεν έχει τρόπο ν’ αναγνωρίζει την ποιότητα των ανθρώπινων βιωμάτων, η οποία διαρκώς αυξομειώνεται. Ανά πάσα στιγμή, το καθετί γίνεται αισθητό ως “καλύτερο” ή “χειρότερο”, κι αυτό δεν είναι απλώς αξιολόγηση. Είναι κρίση επί της ουσίας, βασισμένη σε μια βαθιά συναίσθηση κρυφών αξιών, χωρίς τις οποίες καμία ανθρώπινη ζωή δεν θα είχε νόημα.

Για τον καλλιτέχνη, διαβαθμίσεις καλού και κακού −επίπεδα ποιότητας− υφίστανται κάθε ώρα και στιγμή. Αυτό είναι που καθοδηγεί την καλλιτεχνική δημιουργία. Για την επιστήμη, τα επίπεδα ποιότητας δεν έχουν μετρήσιμη υπόσταση και συνεπώς απορρίπονται με τη βολική λέξη “υποκειμενικά”. […]

Όταν πρωτοδιάβασα ένα βιβλίο για τον Αϊνστάιν, η έννοια της σχετικότητας αμέσως κέντρισε τη φαντασία μου, γιατί έδειχνε ότι μέσα σε κάθε μετρήσιμο μέγεθος καραδοκούσε ένας συντελεστής που η κλασική Φυσική τον είχε αγνοήσει, κι ότι το αδιάσειστο “δυο και δυο”, που είχα μάθει από παιδί, έκανε τέσσερα μόνο με σχετικό τρόπο. Τη στιγμή που έμαθα ότι δυο και δυο δεν κάνουν αναγκαστικά τέσσερα, η επιστήμη ξαφνικά ζωντάνεψε∙ έγινε καθαρή ποίηση, ο κοινότοπος ορθολογισμός κατέρρευσε, η απεραντοσύνη του αγνώστου επιβλήθηκε ξανά και το δέος επανεμφανίστηκε. […]

Επινόησα λοιπόν για τον εαυτό μου μια νέα, μετά τον Αϊνστάιν θεωρία, στην οποία όλες οι εξισώσεις έπρεπε να συμπεριλαμβάνουν ένα συντελεστή που τον ονόμαζα “ποιοτική διάσταση”. Το μόνο που μ’ ένοιαζε, ήταν να καταρρίψω τα στεγανά ανάμεσα στην επιστήμη, την τέχνη και τη θρησκεία, και να τις συνενώσω μέσα στην ίδια παρατηρήσιμη, κατανοητή εμπειρία. Τόσο πολύ με είχε ενθουσιάσει η πρωτοφανής ανακάλυψή μου, που ήθελα ν’ ανέβω στις στέγες και να φωνάξω: “Εύρηκα! Η ποιότητα υπάρχει! Οι ποιοτικές διαφορές είναι πραγματικές”!».

Πήτερ Μπρουκ, Νήματα χρόνου | Μια αυτοβιογραφία (1998)

μετάφραση  Νίκος Χατζόπουλος, εκδ. ΚΟΑΝ (2001)